Assalomu Alaykum.
MUQADDIMA
Bismillahir rohmanir rohiym.
Baxtli va baxtsiz qiladigan, o‘ldirib va tiriltiradigan, kuldirib va yig‘latadigan, bor qilib
va yo‘q etadigan, faqir va boy qiladigan, zarar va foyda beradigan Allohga hamd bo‘lsin.
Ul Zot jonzotni tomchi nutfadan xalq qilgan, so‘ng O’zi G’aniy sifati ila xalqdan ajragan,
so‘ng ba’zi bandalarini yaxshilik bilan xoslagan hamda ularning ustidan boy va behojat
qiladigan ne’matlarini xohlaganicha yog‘dirgan. Ayrimlariga esa imtihon va sinovni
ko‘rsatib, rizqda umidsizlik va mashaqqatga solganicha muhtoj qilgan. So‘ng zakotni din
uchun asos va usul etgan. Va O’z fazli bilan (molini zakot ila) poklagan bandalarini (kibr
va ma’siyatdan) poklagan. Va G’aniyligi bilan undagi narsani ko‘paytirgan. Xalqning
sayyidi va hidoyat quyoshi bo‘lgan Muhammad Mustafoga, oilalariga va ilmu taqvo bilan
xoslangan ashobiga salovot bo‘lsin.
Ammo ba’d, albatta Alloh taolo zakotni Islom ustunlaridan biri qildi. Alloh taolo
aytadi:
«Namozni to‘kis ado qilinglar, zakotni beringlar» (Baqara surasi, 43-oyat).
Payg‘ambar (s.a.v.) aytadilar: «Islom besh narsaga bino bo‘lgandir: Allohdan boshqa
iloh yo‘qligiga va Muhammad Uning quli va rasuli ekaniga guvohlik bermoq; namozni
to‘kis ado qilmoq; zakotni bermoq...» (Imom Buxoriy va Muslim rivoyatlari). Va Alloh
taolo zakotga e’tiborsizlarga va’idni qattiq qilib dedi:
«Oltin-kumushni bosib, uni Alloh yo‘lida infoq-ehson qilmaydigan
kimsalarga alamli azob «xushxabarini» yetkazing!» (Tavba surasi, 34-oyat.)
«Alloh yo‘lida infoq»ning ma’nosi zakot haqqini chiqarib bermoqdir.
Ahnaf ibn Qays aytadilar: «Men Qurayshdan bo‘lgan bir necha kishi bilan edim.
Shunda Abu Zarr o‘tib qolib: «Oltin-kumushlarini bosib qo‘yuvchilarga oldilariga bosilsa,
yonlaridan chiqadigan, gardanlariga bosilsa, peshonalaridan chiqadigan kuydiruvchi
tamg‘a «xushxabar»ini bering, dedilar». Boshqa bir rivoyatda kelishicha, shunday
dedilar: «U birlarining ko‘krak uchiga qo‘yilsa, yelka kuragidan chiqadi. Va yelka
kuragiga qo‘yilsa, ko‘krak uchini titratib chiqadi». Abu Zarr aytadilar: «Payg‘ambarning
(s.a.v.) oldilariga yetib borsam, ul zot Ka’ba soyasida o‘tirgan ekanlar. Meni ko‘rgach:
«Ka’ba Parvardigoriga qasamki, ular zarar ko‘ruvchilardir», dedilar. Men: «Ular kimlar?»
dedim. «Ular mollari ko‘p kishilardir. Illo, oldidan ham, orqasidan ham, o‘ngidan ham,
so‘lidan ham shunday, shunday, deya (molini sochgan) kishilar bundan istisno. Ular esa
juda ham kamdirlar. Agar tuya, sigir va qo‘y egasi ularning zakotini ado etmasa, ushbu
mollar qiyomat kunida eng katta va eng semiz holda kelib, egasini shoxlari bilan suzib,
tuyoqlari bilan tepkilab tashlaydi. Agar biri ishini oxiriga yetkazsa, to odamlar o‘rtasida
hukm o‘qilmaguncha boshqasi qaytib kelaveradi», deb aytdilar» (Imom Buxoriy va
Muslim rivoyatlari). Demakki, bu dahshatlar «Sahihayn»da kelgan ekan, zakotning sirlarini, oshkor va maxfiy shartlarini hamda zohiriy va botiniy ma’nolarini zakot
beruvchi va oluvchining bilishiga yetarli miqdorda qisqacha ochib berish dinning muhim
ishlaridan bo‘lib qoldi. Bu esa to‘rt faslda ayon bo‘ladi:
Birinchi fasl zakotning turlari va vojib bo‘lish sabablari haqida.
Ikkinchi fasl uning odob, botiniy va zohiriy shartlari haqida.
Uchinchi fasl oluvchi, uning haqlilik shartlari va olish odoblari to‘g‘risida.
To‘rtinchi fasl ixtiyoriy sadaqa va uning fazilati xususida.