Ma'lumki, tasavvuf ta'limoti Islom dini va ma'rifa-tining ajralmas bir qismidir. Behad boy bu ishq va irfon xazinasidan, xoh biror shayx yoki murshidga ergashsin, xoh mustaqil harakat qilsin, har kim o'zicha zavq bilan foydalan-gan. Chunki zavqdan mahrum, jazbasiz kimsalar uchun tasavvuf eshigi doimo berk bo'lgan. Ibn Xaldunning yozishicha, tasavvuf sobit bir Hol, bar-davom bir tizimga yetguncha faqat bir ibodat (va amal) bo'lib, unga doir hukm va haqiqatlar ko'ngilday ko'ngilga o'tkazib ogan .zlashti Shu bois dastlabki davrlarda tasavvuf tajribasi singari uning mavzu tamoyillari ham ancha od-diy va oson anglanadigan bo'lgan. Tariqatlar bosqichi bosh-lanib tasavvufga falsafa (ayniqsa yunon falsafasi) ara-lashgach, vaqg o'tgan sayin so'fiylik murakkablashib, har turli tushuncha, fikr va qarashlar gambling muhtasham bir ogan Abu Nasr Sarroj, Abdulkarim Qushayriy, Abujo'lob Xujviriy, Imom G'azzoliy kabi mumtoz muallif-larning so 'fiylik ilk bosqichlaridagi amaliy tajriba va haqiqatlardan ajralibz' afsusaridan